Beslissen, risico' en spijt

Er zijn veel theorieën die beschrijven hoe emoties, invloed kunnen uitoefenen op het nemen van een beslissing. Het blijkt bijvoorbeeld dat mensen met een neutrale stemming eerder geneigd zijn om risico’s te nemen in vergelijking met mensen met een positieve stemming. Daarnaast speelt spijt een grote rol in het nemen van beslissingen.

Waarom en hoe mensen beslissingen nemen is binnen de sociale psychologie al lange tijd een belangrijk onderwerp van gesprek. Gebeurtenissen, emoties en kennis kunnen het proces van beslissingen maken op verschillende manieren beïnvloeden.

We zijn psychologisch niet goed gebouwd op overvloed. We zijn ingesteld op schaarste. Daardoor zijn we geneigd alles te willen wat kan. In de jaren '60 was dat ook noodzakelijk. Je moest iedere kans grijpen. Nu valt er zoveel te kiezen, dat we voor het eerst in de geschiedenis, uit moeten gaan van onze eigen wensen en behoeften. Daar moeten we aan wennen.

Stemming en beslissen

Emoties en stemmingen beïnvloeden de mens vaak bij het nemen van beslissingen. Als iemand in een positieve stemming is, is hij/zij creatiever en flexibeler in het oplossen van problemen en flexibeler in het integreren van informatie. Als iemand in een negatieve stemming is, is zijn aandacht meer geconcentreerd, maar kan hij bepaalde handelingsmogelijkheden over het hoofd zien. Mensen in een positieve stemming zien negatieve uitkomsten echter als onplezieriger dan mensen in een neutrale stemming. Daarnaast zal iemand in een positieve stemming minder risico nemen dan in een neutrale stemming.

Dus, als je iemand een beslissing wilt laten nemen, moet je deze persoon dan zo neutraal mogelijk houden of probeer je deze persoon via een vrolijke benadering te overtuigen?

Beslissingen (on)bewust en tijd

De meeste beslissingen worden beter naarmate we er meer tijd voor nemen. Of het nu gaat over je loopbaan, het kopen van een huis of de aanschaf van een nieuwe pannenset. Maar dat wil niet zeggen dat je een betere beslissing neemt als je er langer bewust over na hebt gedacht. Ons onbewuste denken beslist beter dan ons bewuste denken, als het over complexe beslissingen gaat. Als je moet kiezen tussen twee televisies kan je bewuste denken dat prima aan. Maar als je een heleboel argumenten tegen elkaar af moet wegen, neemt de kwaliteit van het bewuste denken af. Dan kun je beter vertrouwen op het onbewuste, dat beter in staat is om al die informatie te combineren. Wie een moeilijke beslissing in zijn onbewuste laat ‘sudderen’, heeft een goede kans om een goed besluit te nemen.

Als je bewust nadenkt, gebruik je andere argumenten: vooral argumenten die je in woorden uit kunt drukken. Die argumenten worden daardoor belangrijker gemaakt dan ze zijn. Want juist bij belangrijke keuzes, als een nieuwe baan of een partner, spelen emoties een grote rol. Wat je diepere gevoelens zijn, is vaak moeilijk in woorden uit te drukken. Je emoties vertellen je wat je moet doen, maar niet waarom. In het onbewuste vindt juist die gevoelsmatige afweging plaats, die beslissingen goed doet voelen.

Geanticipeerde spijt en verliezen

Verliezen telt dubbel. Gemiddeld komt een verlies tweeënhalf keer zo hard aan als een beloning. Kunnen we honderd euro verdienen, dan willen we daar een kilometer voor omlopen. Maar als we diezelfde honderd euro dreigen te verliezen, zijn we bereid meer dan twee kilometer om te lopen om dat geld te behouden. Volgens onderzoekers is dit een overlevingsmechanisme om je zeker te stellen van belangrijke zaken in het leven. Wie zich hiervan bewust is, begrijpt beter waarom het vaak verkeerd voelt om te kiezen. Op termijn vind je misschien een leukere baan, als je ontslag neemt en een opleiding gaat volgen. Maar hier en nu weet je zeker wat je verliest: je oude baan, vrije tijd, collega’s.

Bij beslissingen zijn gevoelens die men eventueel later in de toekomst kan krijgen ook belangrijk, zoals het gevoel van spijt. Spijt is een cognitieve emotie die ontstaat als iemand zich bewust is van een negatieve (persoonlijke) uitkomst, die er niet was geweest als hij/zij anders had gehandeld. Mensen houden hier rekening mee nog voordat een bepaalde beslissingen is genomen. Dit wordt ook wel geanticipeerde spijt genoemd. Men kiest dan een optie die de kans op spijt minimaliseert of men gaat de beslissing volledig uit de weg.

Liever geen spijt

Je huidige stemming, tijd, verlies en anticipatie spelen een belangrijke rol in het nemen van beslissingen. Vooral geanticipeerde spijt is interessant. De mens wil nu eenmaal achteraf zo min mogelijk spijt hebben. Denk er zelf maar eens over na. Het is vervelend als je thuis komt met een nieuwe televisie en een maand later toch liever die grotere had gekocht.

Laat meer berichten zien

Voor ons is uw privacy belangrijk. Wij beveiligen automatisch alle communicatie en gebruiken uitsluitend cookies voor het verbeteren van de website.